Cieszyn – miasto EDK
25 marca 2017
Kolejny dzień, kolejne miasto. W piątek, 16 czerwca, uczestnicy Ewangelickich Dni Kościoła odwiedzą dwa miasta Cieszyn oraz Czeski Cieszyn.
Początki grodu w miejscu dzisiejszego Cieszyna sięgają IX wieku i są związane ze słowiańskim plemieniem Gołęszyców. Lokacja miasta miała miejsce ok. 1220 roku. Od ok. 1290 do 1918 roku Cieszyn był centrum Księstwa Cieszyńskiego rządzonego najpierw przez dynastie Piastów, a potem Habsburgów. Podział Cieszyna na część polską i czechosłowacką nastąpił w 1920 roku. Współczesne administracyjne pojęcie „miasto Cieszyn” odnosi się do prawobrzeżnej części, stanowiącego pod względem przestrzennym i społecznym jedną całość, ośrodka miejskiego, którego część lewobrzeżna należy do Czech i nosi oficjalną nazwę Czeski Cieszyn.
Książę cieszyński Kazimierz II, jak również jego syn Wacław II, chociaż z urzędu nie uznali Reformacji w swym księstwie, także jej się nie sprzeciwiali. O tym pierwszym pisze się, „że był luterskiego ducha”. W tym duchu wychowywany był książę Wacław III Adam, który w roku 1540 objął rządy w księstwie i oficjalnie przeszedł na luteranizm. Z jego polecenia wprowadzono w cieszyńskich kościołach – jako obowiązujące – wyznanie augsburskie. Była to jednak formalność, gdyż ludność stopniowo porzucała naukę rzymskokatolicką. W posiadaniu ewangelików było już ponad 50 kościołów i kaplic, w tym 16 wybudowanych w czasach Reformacji.
Po przejściu na rzymskokatolicyzm w 1610 roku, książę Adam Wacław, syn księcia Wacława III Adama, kazał odebrać ewangelikom wszystkie kościoły w Cieszynie. Ostatecznie wszystkie kościoły zamknęła komisja religijna 21 marca 1654 roku. Po okresie kontrreformacji dla ewangelików w 1709 roku zaistniała nadzieja na posiadanie własnej parafii w Cieszynie i wybudowanie kościoła. Już w czasie pertraktacji pomiędzy stroną szwedzką a austriacką we Wrocławiu w latach 1707 i 1708, zaczęła rodzić się szansa przyzwolenia na budowę kilku kościołów ewangelickich na Dolnym Śląsku. Tak więc do tego miasta udali się także przedstawiciele szlachty cieszyńskiej w celu uzyskania zezwolenia na budowę jedynego kościoła ewangelickiego na swoim terenie. Kościół, który powstał dzięki zezwoleniu cesarza – „z cesarskiej łaski” – nazwano Jezusowym. Do kościoła uczęszczało wielu wiernych z ogromnego obszaru: od Jeseników, przez Głubczyce na Opolszczyźnie, dalej przez Morawy Środkowe z Wałaskiem i Morawy Północne, Księstwo Cieszyńskie i Księstwo Pszczyńskie, aż po Tarnowskie Góry.
Duchowni ewangeliccy z Cieszyna, mając pod opieką duszpasterską tak wielki obszar, napotykali jednocześnie różne trudności. Ograniczono im możliwość poruszania się poza Cieszynem, zmuszano ich do uzyskiwania tzw. „kart licencyjnych” od proboszczów rzymskokatolickich, które umożliwiały im wykonywanie czynności religijnych, włącznie z odwiedzinami chorych. Opłaty za każdą posługę, tj. chrzest, ślub czy pogrzeb otrzymywał proboszcz rzymskokatolicki.
W rok po objęciu tronu przez cesarza Józefa II, 13 października 1781 r., został ogłoszony patent tolerancyjny. Zezwalał on stu rodzinom ewangelickim lub pięciuset osobom zamieszkałym w obrębie jednej miejscowości założyć parafię, zbudować dom modlitwy bez wieży i dzwonów oraz wejścia od strony drogi, a także szkołę. Zbór mógł powołać pastora i osobę uczącą dzieci. Niedługo po ogłoszeniu patentu tolerancyjnego, zaczęły nadchodzić do Cieszyna prośby o zezwolenie na założenie parafii w Jaworzu, Bielsku, Ligotce Kameralnej, Błędowicach, Wiśle i Bystrzycy. Prośby te zbór cieszyński respektował, gdyż miejscowości te były znacznie oddalone od Cieszyna.
Parafia w Cieszynie prowadziła również inne inwestycje i formy działalności, budując szpital ewangelicki, zakładając Towarzystwo Ewangelickie Oświaty Ludowej oraz prowadząc gimnazjum. Współcześnie parafia nadal się rozwija, podejmując nowe inicjatywy, takie jak np. prowadzenie szkół i przedszkola, otwarcie Muzeum Protestantyzmu oraz organizacja wielu diecezjalnych i kościelnych uroczystości, mających nieraz charakter międzynarodowy.
Film promujący Cieszyn jako miasto Reformacji
Czeski Cieszyn – parafia na Niwach
Po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 roku między Polskę i Czechosłowację luteranie po lewej stronie Olzy musieli stworzyć nową parafię. Dnia 28 czerwca 1928 roku Urząd Krajowy w Opawie wydał zezwolenie na powstanie parafii. W dniu 27 kwietnia 1931 roku rozpoczęły się pierwsze wykopy pod fundamenty kościoła, a 9 października 1932 roku miało miejsce poświęcenie kościoła ap. Piotra i Pawła. Parafia należy do senioratu cieszyńsko-hawierzowskiego Śląskiego Kościoła Ewangelickiego Augsburskiego Wyznania w Republice Czeskiej.
Informacje na podstawie: J. Kliber, Radość z domu Bożego, Bielsko-Biała 2013.
